Sự phát triển mạnh của mạng xã hội, đặc biệt là Facebook giúp nghệ sĩ đến với khán giả nhanh hơn thông qua các trang cá nhân hay Fanpage. Tuy nhiên không phải nghệ sĩ nào cũng dùng trang cá nhân vào mục đích duy nhất kết nối với bạn bè và người hâm mộ. Nghệ sĩ càng nổi tiếng các thương hiệu tìm đến ngày càng nhiều, càng nhiều người follow giá quảng cáo càng cao, đồng nghĩa với việc hàng ngày người hâm mộ buộc phải xem những quảng cáo sặc mùi thương mại của thần tượng.
Mỗi bài quảng cáo ít thì vài triệu, nhiều thì vài chục triệu đồng tùy vào độ hot của nghệ sĩ và tên tuổi của thương hiệu. Vậy thì không dại gì mà không đăng tút kiếm tiền, chỉ vài dòng (có khi do thương hiệu soạn sẵn) thêm dăm ba tấm ảnh là tiền đã về tài khoản trong một nốt nhạc, đôi khi gấp nhiều lần cát sê đóng phim hay đi hát.
Mạng xã hội nhanh chóng trở thành kênh quảng cáo bát nháo, tiếp tay cho những quảng cáo độc hại. Khán giả có thể bắt gặp bất cứ sản phẩm nào, từ bột làm trắng răng, kem chống nắng, son môi, váy bầu đến dịch vụ làm đẹp, trung tâm tiếng Anh, xe cộ…. thậm chí cả bùa phong thủy, tiền ảo và thuốc đặc trị những bệnh nguy hiểm dứt khoát phải có sự chỉ định, tư vấn của bác sĩ.
Nhiều nghệ sĩ cả một thời gian dài không có hoạt động nghệ thuật nào, không chia sẻ bất cứ bài báo nào viết về mình hay hình ảnh gì trong dự án mới nhưng đều đặn đăng quảng cáo. Với tần suất quảng cáo như vậy thì không phải tìm hiểu cũng biết họ không có thời gian để trải nghiệm thực tế sản phẩm mình giới thiệu có thực chất và đúng như mình quảng cáo hay không.
Tháng 5/2021, người dùng bức xúc khi Fanpage chính thức, Facebook có tick xanh chính chủ của nhiều người nổi tiếng có lượng người theo dõi lớn trên mạng xã hội như: Kiều Minh Tuấn, Ngọc Trinh, Khả Như, Lê Dương Bảo Lâm đồng loạt đăng bài quảng cáo với từ khoá #DOGE (viết tắt của Dogecoin) với nội dung và hashtag giống nhau. Tuy nhiên khi bị dư luận lên án, những bài này đồng loạt bị họ ẩn đi mà không một lời xin lỗi. Không chỉ đăng những nội dung nguy hại, có biểu hiện vi phạm pháp luật, nhiều người nổi tiếng còn đồng loạt đăng bài tư vấn về tiền ảo, đầu tư vào tiền ảo như một chuyên gia tài chính mà bất chấp hậu quả.
Sang năm 2022 lại rộ lên biến tướng khác của quảng cáo trên mạng khi một loạt nghệ sĩ, đặc biệt là các diễn viên nổi tiếng đua nhau đăng bài quảng bá đồ phong thủy trá hình “bói tử vi” trên trang cá nhân. Khán giả ngao ngán khi những người này hầu hết đăng bài có nội dung gần giống nhau, khẳng định những con giáp trong năm tuổi vận hạn không đùa được, kêu gọi “chấm vào đây” để chỉ cách. Dưới bài đăng họ chia sẻ link dẫn đến trang cá nhân của một người chuyên xem bói giải vận hạn.
Đây rõ ràng là hành vi tuyên truyền nội dung mê tín dị đoan nhưng được người nổi tiếng tuyên truyền nhiệt tình vì thù lao nhận được từ đối tác. Sau khi bị truyền thông lên án, nhiều người nổi tiếng trước đó đăng bài dày đặc trên trang cá nhân đã tự động xóa status, ẩn bài viết. Tuy vậy không ai có thể đo được ảnh hưởng xấu của những bài tuyên truyền dịch vụ mê tín dị đoan kia tới khán giả như thế nào.
Qua một số ví dụ trên để thấy sự bát nháo của thị trường quảng cáo trên mạng xã hội cũng như trách nhiệm xã hội của người nổi tiếng quá kém. Rõ ràng ở đây chỉ có thể lý giải mục đích duy nhất của họ là vì tiền. Vì cát xê mà bất chấp tất cả mà không màng đến uy tín bản thân gây dựng. Dù bài viết sau đó họ có thể xóa khỏi mạng xã hội nhưng không thể xóa đi sự nghi ngờ và mất niềm tin của khán giả dành cho họ.
Mới đây trong một cuộc trò chuyện với một diễn viên nổi tiếng phía Bắc, tôi thắc mắc vì sao trang cá nhân của chị không bao giờ thấy đăng quảng cáo, dù ở thời điểm chị đang rất “hot” với những bộ phim phát sóng giờ vàng. Câu trả lời của chị – một diễn viên vô cùng tự trọng, khiến tôi bất ngờ.
Nghệ sĩ xin được giấu tên này chia sẻ: “Facebook chỉ có tính chất chia sẻ và giao lưu với bạn bè nên tôi không muốn nó thành cửa hàng tạp hóa. Thực sự nếu nhận quảng cáo thì cũng sẽ mang lại cho tôi thu nhập ổn định mà không phải vất vả bên ngoài. Tuy nhiên tôi không muốn, có thể là do sự cố hữu của những người thế hệ tôi. Facebook của tôi là nơi chia sẻ cuộc sống, để bạn bè biết mình đang thế nào còn tuyệt đối không nói về việc gia đình hay mang bất cứ việc nào trên đó vì tôi không muốn làm phiền bạn bè mình”.
Chính vì quan điểm như vậy nên trang cá nhân của nghệ sĩ này chỉ đơn thuần chia sẻ hình ảnh và nội dung liên quan đến công việc, những dự án nghệ thuật thay vì phủ toàn quảng cáo như những ngươi nổi tiếng khác. Không chỉ có chị mà nhiều người dù đóng phim thường xuyên, có thể kiếm tiền rất nhiều từ quảng cáo như NSND Như Quỳnh, NSƯT Thanh Quý… nhưng chọn cách không dùng mạng xã hội.
Họ chọn cách âm thầm làm nghề, kiếm những đồng cát xê ít ỏi từ công việc làm phim cực khổ ở tuổi U70 và chỉ xuất hiện trên truyền thông mỗi khi có vai diễn mới. Đó không phải là những nghệ sĩ đã quá cũ, quá lỗi thời mà họ đủ tự trọng để đổi danh dự của mình lấy vài đồng quảng cáo. Có lẽ vì thế mà đến giờ sau hàng chục năm làm nghề những nghệ sĩ chân chính ấy vẫn còn có người hâm mộ với vầng hào quang vây quanh.
Bài 2: Sao Việt quảng cáo sai sự thật ngày càng tinh vi: Xử lý thế nào?
Nguyễn Hoàng
